گل هویا

 

 

گیاه هویا (Hoya) از راسته گل سپاسی سانان (Gentianales) و خانواده خَرزَهره‌ایان (Apocynaceae) و زیر خانواده اِستَبرَقیان (Asclepiadoideae) می‌باشد.
که به نام‌های پیچ مومی، شمعی، گل چینی (Porcelain Flower) و گیاه مومی Wax Plant) یا Wax Vine یا (Wax Flower مشهور است.
که توسط گیاه شناس اسکاتلندی به افتخار Thomas Hoy و دوست او، هویا (Hoya) نامیده شد.
ایرانیان قدیم هم به آن وژیک می‌گفتند.
به خاطر شهد بسیار شیرینی که از آن به زمین می‌چکد که از کلمه وش به معنای شیرین و ژیک به معنای قطره باران گرفته شده است

معرفی گیاه هویا

گیاهی رونده و چند ساله همیشه سبز است که در روی زمین در مناطق صخره‌ای یا چسبیده به دیوار و درختان دیده می‌شود.
برگ این گیاهان گوشتی یا ساکولنت بوده و از لحاظ سایز، رنگ، بافت و آرایش رگبرگ‌ها (Venation) با هم فرق دارند.
اکثر گونه‌های این گیاه بومی نواحی قاره آسیا و نواحی معتدل هستند. مثل چین، تایلند، هند و سایر کشورهایی نظیر گینه نو، فیلیپین، استرالیا و غیره.
این گیاه را می‌توان هم در محیط بیرون و هم داخل پرورش داد و اکثرا در گلدان‌های آویز کشت می‌دهند.
گونه‌های بسیار محبوب گیاه هویا شامل Hoya Carnosa، Hoya Obovata، Hoya Australis، Hoya Keysii  و Hoya Kerrii هستند.
که در این مطلب به شیوه نگهداری آن‌ها می‌پردازیم.
که تا حد زیادی شبیه به هم هستند و گونه کارنوزا (گیاه تصفیه کننده هوا در داخل منازل) و کِری در ایران بسیار رایج هستند. بسته به نوع گونه ممکن است طول گیاه بین ۱ تا ۱۸ متر متفاوت باشد.
برگ‌های گیاه نیز برحسب گونه به شکل پرزی، نرم یا مومی و پرسلن متغیر است و گل‌ها نیز متفاوت می‌باشد.
به نحوی که در یک گونه هم شاید گل‌های با رنگ متفاوت ببینید. گل‌های این گیاه نیز هر سال رشد می‌کنند که در برخی گونه‌ها ستاره‌ای شکل می‌باشند و بوی بسیار خوبی دارند.

شرایط نگهداری گیاه هویا

فاکتورهای مختلفی در رشد سالم و بهینه گیاه هویا نقش دارند. که اگر این موارد رعایت شوند می‌توانید تا سالیان سال از نعمت وجود چنین گیاه بسیار زیبایی که قیمت بالایی هم ندارد لذت ببرید.
از این گیاه به عنوان بهترین جانشین گیاه پوتوس هم یاد می‌کنند.

نور مناسب

بجز گونه‌های Kerrii و Crassicaulis از گیاه هویا که تا ۹۰% مقاومت در برابر نور مستقیم از خود نشان می‌دهند. مابقی گونه‌ها نباید در معرض نور شدید و مستقیم خورشید باشند. لذا پنجره‌های جنوبی گزینه مناسبی نیست وگرنه برگ‌های گیاه می‌سوزند. پس نور فیلتر شده و غیرمستقیم، یا با فاصله ۳۰ سانتی‌متر تا ۱ متری از پنجره‌های جنوبی مورد تأیید است. ضمن اینکه می‌توانید گیاه را در جلوی پنجره‌های جنوبی بگذارید. ولی با پارچه‌ای که قدرت کاهش شدت نور خورشید بین ۵۰ تا ۸۰% دارد، روی گیاه را بپوشانید. البته با اینکه دو گونه از این گیاه مقاومت بالایی نشان می‌دهند ولی باز هم در شدت نور پایین‌تر از آستانه تحمل قرار می‌دهند. چون در هر صورت شدت تابش زیاد نور خورشید باعث از بین رفتن کلروفیل برگ‌ها و مختل شدن فتوسنتز می‌گردد. در برخی گونه‌ها هم مثل Vitellina در برابر نور مستقیم، رنگ برگ‌ها قرمز می‌شود که بسیار زیباست . ولی طولانی شدن مدت آن باعث سوختن برگ‌ها می‌شود.
اما به طور کلی در فصل پاییز و زمستان که شدت نور کم است برای تأمین نور مورد نیاز گیاه باید آن‌ها را به جلوی پنجره‌های جنوبی انتقال دهید.

آبیاری

تا زمانی گلدان یا خاک محل نگهداری گیاه هویا زهکشی خوبی داشته باشد و خیلی سنگین نباشد،
آبیاری گیاه حتی به مقدار زیاد مشکلی به وجود نمی‌آورد. اما با توجه به اینکه اکثر افراد به این موارد دقت نمی‌کنند توصیه می‌کنیم که فقط موقعی به این گیاه آب بدهید که تا عمق ۴ سانتی‌متری خاک خشک شده باشد. به فصل سال نیز باید دقت کنید مثلا در فصل تابستانیا نزدیک بودن گلدان به پنجره‌های جنوبی، به علت تابش نور خورشید و سریع‌تر بودن تبخیر آب در خاک، تعداد دفعات آبیاری بیشتر خواهد شد.
مثلا هر ۲ هفته یکبار، اما در فصل زمستانکه دمای هوا کمتر است تعداد دفعات آبیاری به ماهی یکبار نیز می‌رسد. توجه داشته باشید که بیش از حد آب دادن به گیاه هویا باعث پوسیدگی ریشه و بروز بیماری‌های قارچی می‌شود. که یکی از دلایل عمده و اصلی مرگ این گیاه است. پس فقط طبق دستوری که داده‌ایم به آبیاری گیاه بپردازید.

رطوبت 

گیاه هویا به رطوبت متوسط تا زیاد عادت دارند. مخصوصا که مربوط به نواحی نیمه گرمسیری و گرمسیری نیز هستند و حتی برخی گونه‌ها در مناطق زندگی خود باران‌های موسمی را هم تحمل می‌کنند.
پس نیاز به رطوبت بالایی خواهند داشت. گونه‌هایی از گیاه هویا که برگ‌ها گوشتی ندارند و باریک هستند باید برای سالم ماندن در شرایط رطوبتی بین ۶۰ تا ۸۰% باشند در غیر این صورت از بین می‌روند.
در فصل تابستان نیز باید غبارپاشی کنید چون دمای هوا بالاست و گیاه به رطوبت بیشتری نیاز دارد.
طبیعتا فراهم کردن این میزان رطوبت در منزل غیر ممکن است.
اما می‌توانید با گذاشتن دستگاه بخور در کنار گیاه یا قرار دادن گلدان گیاه بر روی سینی حاوی آب و سنگریزه (حالت جزیره) رطوبت مورد نیاز را تأمین کنید. در حالت جزیره دقت کنید که ریشه‌ها نباید داخل آب باشند در غیر این صورت دچار پوسیدگی ریشه خواهد شد.

دما

به جز گونه‌های مثل کارنوزا یا کارنوسا از گیاه هویا که مقاومت خوبی در برابر وزش باد سرد در زمستان دارند، مابقی گونه‌ها به دماهای پایین حساس هستند. و در زمستان به هیچ وجه نباید در دمای زیر ۱۰ درجه باشند و در تابستان هم نباید در دمای بالای ۳۵ درجه قرار گیرند. این مورد مخصوصا برای شهرهای کویری مهم است که باید با دقت زیاد از آن مراقبت کنند. چرا که تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی سرد دارند.
چنانچه گیاه را در باغچه نگهداری می‌کنید برای فصل تابستان سایه بان بگذارید. و در فصل زمستان هم دور گیاه را موقع شب با پارچه و نایلون بپوشانید. تا دمای گیاه به پایینتر از ۱۰ درجه نرسد و موقع صبح برای دریافت نور، پارچه و نایلون دور گیاه را باز کنید.

خاک

گیاهان هویا در تمامی گونه‌ها اپی فیت هستند یعنی بر روی گیاهان دیگر رشد می‌کنند بدون اینکه به آن‌ها آسیبی برسد.  و یک نوع زندگی انگلی بی خطر دارند به همین دلیل چندان نسبت به خاک عادت نداشته و خاک نه چندان غنی هم مناسب است. اما در منزل یا باغچه که شرایط برای این شیوه زندگی گیاه هویا وجود ندارد. باید خاکی که انتخاب می‌کند، غنی از مواد مغذی، دارای جریان هوا و زهکشی عالی باشد. چند مدل خاک مناسب برای گیاه Hoya عبارتند از: خاک گلدان، خاک مخصوص گیاهان ساکولنت و کاکتوس، کمپوست، پوست گیاه ارکیده که می توانید به جای آن از زغال چوب یا ترکیبی از این دو هم استفاده نمایید، ورمی کمپوست که حاوی کرم خاکی است و کوکو کویر (رشته ها
و الیاف نارگیل؛ (COCO COIR). همچنین ترکیب خاکی که دارای ۳/۱ پیت (Peat، ۳/۱) پرلیت و ۳/۱ خاک مخلوط گیاه ارکیده پوست صنوبر، پرلیت و زغال چوب نیز گزینه بسیار عالی محسوب می‌شود.
همچنین توجه داشته باشید خاک گیاه هویا باید زهکشی خوبی داشته باشد. و آب را در خود نگه ندارد در غیر این صورت دچار پوسیدگی ریشه خواهد شد. و همچنین نباید زهکشی به قدری زیاد باشد که باعث شسته شدن املاح و مواد معدنی و فرسایش خاک شود.

کوددهی

اکثر گونه‌های هویا چون در مناطق با خاک آهکی رشد می‌کنند. پس طبیعتا باید انتظار خاک با pH قلیایی داشته باشید که در خرید کود مایع نیز باید به آن توجه کنید. معمولا کودهای گیاهان زینتی هم برای این گیاه کاملا مناسب است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. اگر خاک شما اسیدی است حتما از پوسته تخم مرغ یا پوسته تخم شترمرغ استفاده کنید. و پس از ریز ریز کردن آن‌ها را با خاک گلدان یا باغچه ترکیب کنید که با آب دادن کم کم pH خاک نیز بالاتر می‌رود.
کودهایی که نیتروژن و فسفر بالایی داشته باشند گزینه خوبی هستند. توجه داشته باشید که در فصل رشد بسته به نوع گونه هر ۲ هفته یکبار یا ماهانه یکبار باید به گیاه کود بدهید. و در زمستان کوددهی باید متوقف شود چون گیاه هویا یک فاز نیمه خواب زمستانی دارد.

هرس

چون گیاه هویا رشد سریع و زیادی دارد، هرس کردن آن مشکلی ایجاد نمی‌کند. حتی اگر مجبور شوید به خاطر ابتلای گیاه به بیماری یا آفت زدگی، اکثر برگ و ساقه‌های قهوه ای و پژمرده را قطع کنید.
اگر هم گیاه رشد زیادی کرده و در باغچه نگهداری می‌کنید، یا می‌توانید با داربست رشد طولی آن‌ها را کنترل کنید. یا اینکه تا محل گره آن‌ها را قطع کنید که چون در این حالت شیرابه از این قسمت‌ها خارج می‌شود با چسب آن را می‌پوشانند. موقع هرس کردن به هیچ وجه دمبرگ‌ها را قطع نکنید که پایه و محل رشد گل آذین و شکوفایی است. و دقیقا همان جایی می‌باشد که گل‌ها در سال بعد رشد خواهند کرد.
پس موقع هرس کردن به این مورد توجه ویژه داشته باشید در غیر این صورت گلدهی گیاه کاملا عقب خواهد افتاد.

تعویض گلدان

اصلا در تعویض گلدان گیاه هویا عجله نکنید.
و حتی سال به سال هم زود است. چون همانطور که گفتیم این گیاه زندگی اپی فیتیک (Epiphytic) دارد.
و این یعنی ریشه‌ها عمدتا برای وصل شدن به سایر گیاهان و درختان هستند و رشد زیاد و سریعی ندارند.
که فورا فضای داخل گلدان برای آن‌ها تنگ شود و ریشه‌ها را در معرض خفگی قرار دهد.
گاهی اوقات بسته به نوع گونه هر ۳ تا ۵ سال یکبار و حتی هر ۱۰ سال یکبار باید گلدان را عوض کنید و یک سایز بزرگتر انتخاب کنید. اساسا وقتی ریشه‌ها از زیر گلدان، بیرون بزنند

مشکلات و راه های درمان گیاه هویا

معمولا گیاهان هویا مقاوم به آفات و حشرات هستند. اما به طور کلی در صورتی که گیاه ضعیف شده باشد یا شرایط نگهداری خوبی فراهم نکنید، شپشک آردآلود زیر برگ‌ها و نزدیک گره‌ها و شته‌ها نزدیک گل‌ها دیده می‌شوند. مخصوصا در گونه Kerrii که شهد زیادی تولید می‌کند. همچنین آفت‌هایی مثل ریشک بال و هیره عنکبوتی نیز بلای جان این گیاه می‌شوند. برای دفع این آفات استفاده از روغن باغبانی و و صابون حشره کش توصیه می‌شود.

سوختن و قرمز شدن برگ‌ها:

نشانه تابش شدید نور خورشید است

چین خوردن برگ‌ها:

نبود آب یا رطوبت کافی یا مشکل دار بودن ریشه‌ها

بی حال بودن گیاه هویا:

مردن ریشه‌ها به خاطر آب دادن زیاد یا خشکی بیش از حد.

گیاه هنوز گل نداده:

یا بخاطر این است که نور کافی به گیاه نرسیده یا اینکه برخی گیاهان باید استرس بگیرند تا شروع به گلدهی کنند.